რამდენიმე შტრიხი ციტატისთვის

იმას, რაც საქართველოს მიწაზე ბოლო 16 წელია ხდება, ეთნოკონფლიქტები მხოლოდ პირობითად თუ შეიძლება ეწოდოს. ქართველებსა და ოსებს, მით უმეტეს ქართველებსა და აფხაზებს არაფერი გვაქვს გასაყოფი. ამ ეთნოსებით კომპაქტურად დასახლებულ ადგილებში ტიპური იყო შერეული ქორწინებები, ოჯახურ კავშირზე მყარი კავშირი კი ბუნებაში არ არსებობს. ეჭვ გარეშეა, რაღაც გამოგვრჩა, რაღაცას ყურადღება არ მივაქციეთ, რაღაც ვერ გავთვალეთ... ყველაფერი ეს მავანმა თავის სასარგებლოდ გამოიყენა და მუჭა-მუჭა ნაგროვები კაცუნების საშუალებით, ერთმანეთს წაგვკიდა.

- ვფიქრობ, რომ ყველაფერი სოციალური მოლოდინების არევ-დარევის გამო მოხდა - ამბობს ფსიქოლოგი მზია გომელაური, - ეს, ალბათ, არ არის ერთადერთი ფაქტორი, მაგრამ ფსიქოლოგიურად ძალზე ძლიერი მომენტია - მან საფუძველი შექმნა.
იურიდიული კანონებისგან განსხვავებით, მოლოდინების სისტემა არაა დაწერილი, მაგრამ, თავისთავად, ქვეცნობიერად, ქცევით სისტემაშია ჩართული და ჩვენც ვიცით, რას უნდა მოველოდეთ ერთმანეთისგან.
აი, თქვენ შემოხვედით ჩემთან, როგორც სტუმარი. ბუნებრივია, არ შეიძლება მოიქცეთ ისე, როგორც მასპინძელი. თქვენ ბევრი რამის გაკეთება შეგიძლიათ, როგორც სტუმარს: შეგიძლიათ ადგეთ, შეგიძლიათ სხვა სავარძელში გადაბრძანდეთ და ა.შ. მაგრამ არ შეგიძლიათ გამოაღოთ ჩემი კარადა. მოლოდინებს გარკვეული ამპლიტუდა აქვვთ, გარკვეული საზღვარი, რომლის იქით მოქმედება უკვე არასწორი იქნება.
- სტუმარს, რომელიც შენ მიწაზე სახლდება და, თანაც, დროებით არა, ალბათ, პრეტენზიაც გაცილებით მეტი აქვს და სურვილიც?
- მოდელი იგივე რჩება.
როდესაც სხვა ეთნოსი მოდის ჩემთან საცხოვრებლად, არ არის საჭირო იმაზე ლაპარაკი, თუ ვინ რა უნდა გააკეთოს. თავისთავად, ჩვენ მათ მიმართ მოლოდინები გვაქვს, ისევე, როგორც მე თქვენს, როგორც სტუმრის მიმართ და იმათაც აქვთ გარკვეული მოლოდინები ჩემს, როგორც მასპინძლის მიმართ. საკმარისია დაირღვეს ეს მოლოდინები, რომ ჩვენ მაშინვე რეაქციას ვიძლევით.
მაგრამ ამ ჭრილში უკვე ეროვნებათშორის ურთიერთობებთან გვაქვს საქმე და ნახეთ, რა ხდება: როდესაც სტუმარი ჩემ სახლში ბევრის უფლებას აძლევს თავს, მე შემიძლია იგი მოვიკვეთო, მოვიწყვიტო, სკანდალი გავუმართო - ეს არ იქნება საშიში, მაგრამ როდესაც სხვა ერი აკეთებს იგივეს ჩემ ტერიტორიაზე, მდგომარეობა საშიში ხდება, რადგან იგი ჩემ სამშობლოს ეხება.
1993 წელს, აფხაზეთის ომის დროს, გამოკვლევა ჩავატარე, რომლის შედეგად მოხდა სამშობლოს, როგორც ფენომენის არსის განსაზღვრა. აღმოჩნდა შემდეგი: სამშობლო - ერი არის ჩემი და ჩემ მსგავსთა (ფსიქოლოგიური წყობით, კულტურით, ისტორიით, ადათ-წესებით, ენით გენეტიკური მსგავსებით) სამყაროში დაცულად ყოფნის დაბადებამდე მოცემული ადგილი, რომელთანაც (სამშობლო) და ვისთანაც (ერი) მყარდება იდენტობა (მსგავსების განცდა). სამშობლო - ერი წარმოადგენს მძლავრ მოტივაციურ ბერკეტს, ხოლო, რაც შეეხება იდენტობას, მის საფუძველზე ხდება ფინალობის (სიკვდილის) პრობლემის ერთგვარი დაძლევა.
ესე იგი, სამშობლო ჩემთვის უმთავრესია, ვინაიდან, არსებობის გარკვეულ გარანტიას მაძლევს, - ამასთან, თურმე, არაა აუცილებელი ეს არსებობა მაინც და მაინც უშუალო შთამომავალში გრძელდებოდეს - დგება სიკვდილ-სიცოცხლის, ჩემი ძალიან შორეული, თვალს რომ ვერ მივაწვდენ ისეთი მომავლის არსებობის საკითხი. ამიტომაა სამშობლოსთვის თავის გაწირვა ბუნებრივი, ამიტომ ხდება ყველაფერი გაცილებით საშიში და სერიოზული, როდესაც სამშობლოს გეცილება ვინმე.
- კონფლიქტები, რომლებიც საქართველოს ტერიტორიაზე არსებობს, თითქოს, სწორედ ამ ნიშნებით მიდიოდა - ოსებიც და აფხაზებიც «თავიანთ ისტორიულ მიწა-წყალს» იცავდნენ...
- მთავარი აქ ის არის, თუ რატომ ჰგონიათ მათ, რომ თავიანთ ძირძველ ტერიტორიას იცავდნენ. ეს ხომ ისევ ჩვენს გამო. ჩვენი პოლიტიკა იყო ასეთი - ოღონდ შენ კარგად იგრძენი თავი, ოღონდ შენ ჩემთან კარგად იყავი და მე შენ ყველაფრის უფლებას მოგცემ, დავარქმევ, რომ ეს შენია!.. აი, რომ დავარქვით, მანაც ასე გაზარდა თავისი შვილი, რომელიც ახლა მიიჩნევს, რომ მიწას ქართველი ართმევს. ოსებსაც და აფხაზებსაც - თუ ამ სიტყვაში აფსუას ვგულისხმობთ - აქვთ თავიანთ ისტორიული სამშობლო ჩრდილოეთ კავკასიაში. რაც შეეხება აფხაზს, რომელიც, ჩვენი ქვეყნის სხვა კუთხის შვილების მსგავსად, ქართველია, სხვა სამშობლო მას არ სჭირდება.
მე ძალიან მიყვარს ქართველ ებრაელთა მაგალითის მოყვანა. ჩვენს შორის არასდროს არანაირი კონფლიქტი არ ყოფილა. მათზე ხანგრძლივად და მრავლად არავის უცხოვრია საქართველოში. განა, ისინი არ სახლობდნენ კომპაქტურად? მაგრამ არც ერთს არ მოსვლია აზრად მიწა მოეთხოვა, მაშინაც კი, როდესაც ისრაელის, როგორც სახელმწიფოს აღდგენაზე საუბარიც არ იყო. ებრაელებს არასდროს დაურღვევიათ სტუმრის შესატყვისი მოლოდინები და ჩვენ - მასპინძლისა.
- რამდენადაც ვიცი, კვლევაში, რომელიც ახსენეთ, აჩვენა, რომ დევნილებს ურთიერთობის მზაობა ისევ და ისევ აფხაზებთან ჰქონდათ.
- დიახ. ქართველს არ აქვს კონფლიქტი სხვა ეთნოსთან, რომელიც მის ტერიტორიაზე ცხოვრობს და, თუნდაც, თავისი ისტორიული სამშობლოსთვის ზრუნავს, თუკი იგი არაფერს აკლებს, არაფერს ვნებს საქართველოს. იზრუნოს სომეხმა თავისი სომხეთისთვის, ოღონდ ნუ იტყვის, თამარ მეფე სომეხი იყოო.
არის მეორე მომენტიც: სხვა მოდის ჩემ ადგილზე, ჩემი მსგავსების გვერდით და ჩემზე ზრუნავს. ეს, რატომღაც დიდ აღფთოვანებას, მადლიერების განცდას იწვევს ქართველში. რატომ? რა მოხდა ასეთი? ის სხვა ჩემ ადგილზე მოდის, ჩემსას იყენებს და, განა, ბუნებრივი არ არის, ჩემზე, ჩემ სამშობლოზე იზრუნოს? იგი ხომ სწორედ არსებულ მოლოდინებს ამართლებს, მისი სამშობლოც ხომ ეს არის?
- ქართველის მადლიერების ამ გამახვილებულ გრძნობას პატარა ერის კომპლექსს აწერენ.
- მე არა მგონია, რომ ეს სიღრმისეული ახსნა იყოს. ზედაპირზე დევს მადლიერება, მაგრამ, ჩემი აზრით, მისი საფუძველი ძალიან ქვეშმდებარეა და, ფენომენალურად, საკმაოდ საინტერესო საკვლევი.
- როგორ უნდა მოხდეს შერიგება, დაბრუნება?
- მე დიდ აქცენტს ვაკეთებ და დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ სწორედ ფსიქოლოგიურ მომენტს - ცოდნა უნდა შევიდეს მათ ფსიქიკაში, ცნობიერებაში, ამასთან, მეთოდურად, ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე. ჩვენი დღევანდელი ყოფა იმითაა გამორჩეული, რომ ადამიანები პროცესით ნაკლებად ინტერესდებიან, ყველას პირდაპირ შედეგი აინტერესებს, არადა, სწრაფად არაფერი ხდება. ნელ-ნელა ყველაფრის მიღწევა შეიძლება.
არ არსებობს აზრი, არ არსებობს იდეა, რომელიც შეიძლება არ იქნას გაგებული, მიღებული, თუ მას სწორად შევიტანთ, ისეთი დოზებით, რომელთა მონელება, რომელთა გადახარშვა ადვილი იქნება. ამიტომ, თავად ჩვენ, ქართველები უნდა ავეწყოთ საიმისოდ, რომ ვთქვათ: დანაშაულის თანაავტორები ჩვენც ვართ, ჩვენც და უნდა აღვიჭურვოთ მოთმინებით, იდეით, ცოდნით.

კვლევის მიხედვით, რომელიც ჩვენმა რესპოდენტმა მაგალითად მოიყვანა, იქ სადაც მოსახლეობის უმრავლესობას სხვა ეროვნებები შეადგენდნენ, ურთიერთობისთვის მზაობას ქართველები, ქართველების შემდეგ, სწორედ ამ ერების მიმართ გამოხატავდნენ. სწორედ აქ დადგინდა, რომ ურთიერთობებისთვის მზაობას ერთმანეთის შესახებ ცოდნის დონე განაპირობებდა.
სახელმწიფოს საშინაო პოლიტიკა ამგვარ კვლევებს უნდა ეყრდნობოდეს, ისინი არსებული სიტუაციების რეალურ სურათებს ქმნიან და ყველა თეთრ ლაქაზეც მიუთითებენ. საქართველოში ბევრი ეთნოსი ცხოვრობს, ცხოვრობს კომპაქტურად, ხშირად, კონკრეტულ ადგილზე მათი ოდენობა ქართველებისას აღემატება. თუ აქამდე ვერ მოვახერხეთ მეცნიერების შესაძლებლობების გამოყენება, ახლა მაინც დავინტერესდეთ, - ზოგიერთები ხომ დღესაც ცდილობენ საქართველოს ახალი ავტონომიებით “გამდიდრებას”.

1910 წლის 1 იანვარს გაზეთი «დროება» თავის პირველ ნომერში, პუბლიკაციაში «ცოცხალი სინემატოგრაფი» ასეთ რამეს წერდა:
“... ჩვენ ბედნიერება გვქონდა, ვივონ ედისონთანაც გველაპარაკა, აღტაცებულია ქართველებით. თქვენისთანა ალტრუისტი და კაცთმოყვარე ხალხი დედამიწაზე არ მინახავს, ყველფერს, საკუთარ სამშობლოსაც კი სხვას უთმობთო. გამეხარდა, რომ ასეთი კარგი აზრისაა ჩვენზე გამოჩენილი ადამიანი...”
რა ახარებდა?